तिहार नेपालका सबैभन्दा रङ्गीन र सांस्कृतिक दृष्टिले महत्वपूर्ण पर्व हो। पाँच दिन लामो यस पर्वले अन्धकारमा उज्यालो फैलाउने मात्र होइन, परिवार र समाजमा आपसी माया, सद्भाव र संस्कृतिको गहिरो भाव पनि जगाउँछ। तिहारको प्रत्येक दिनको विशेष अर्थ छ।
पहिलो दिन ‘काग तिहार’मा कागलाई पूजा गरिन्छ, दोस्रो दिन ‘कुकुर तिहार’मा विश्वास र सुरक्षा प्रतीक कुकुरलाई सम्मान दिइन्छ। तेस्रो दिन ‘लक्ष्मी पूजा’ हो, जसमा घर र व्यापारस्थललाई सफा गरी धन र समृद्धिको कामना गरिन्छ। भाइटीका अर्थात चौथो दिन दिदी–बहिनीहरूले भाइको दीर्घायु, स्वास्थ्य र समृद्धिको कामना गर्दै टीका, माला र उपहार लगाउँछन्।
यसरी तिहारले दिदी–बहिनीको स्नेह र परिवारिक सम्बन्धलाई अझ मजबुत बनाउँछ। पाँचौं दिन ‘गाई–देउसी’ वा ‘भोज’को पर्व मनाइन्छ, जसले समुदाय र परम्परामा रमाइलो र सहयोगको भावना फैलाउँछ। तिहारको सांस्कृतिक महत्व यसका मौलिक रीतिरिवाजमा प्रकट हुन्छ।
घर–घर दियो र फूलले सजिन्छ, रंगीन झिलिमिली र लोकगीतले नेपाली परम्परा झल्काउँछ। नृत्य, गीत र मेलापत्रले नेपाली समाजको सांस्कृतिक विविधता र पहिचान उजागर गर्छ। यसरी तिहार केवल रोशनीको पर्व होइन, दिदी–बहिनीको प्रेम, परिवारको एकता र नेपाली मौलिक संस्कृतिको अनुपम उत्सव हो। -भगिरथ न्यौपाने
